Sahte diplomalar ve akademik sahtecilik, Türkiye’de olduğu gibi dünya genelinde de ciddi skandallara konu olan ve kamuoyu tepkisine yol açan bir sorun haline geldi. Yaklaşık 1 milyar dolarlık bir pazar büyüklüğüne ulaşan sahte diploma sektörü, kamu yararına hizmet etmesi gereken kurumlardan özel sektöre kadar birçok alanda yetersiz kişilere yetkinlik kazandırarak büyük bir rant kapısı haline geldi.
Talha Kılıç
Sahte belgelerin bu denli yaygın şekilde üretilebilmesinin arkasında yatan temel sebeplerden biri, Türkiye dahil birçok ülkede eğitimin piyasalaştırılması temelinde yükseköğretim kurumlarının ve bu kurumların sunduğu programların akreditasyon süreçlerinin özel, üçüncü parti dernek ve ajanslara bırakılması.
Bu durum, denetim mekanizmalarının kamu yararı gözetilmeden işlemesine ve özel çıkar gruplarının paravan üniversiteler, dernekler ya da şirketler aracılığıyla sistemi istismar etmesine zemin hazırlıyor.
Türkiye’de son dönemde gündeme gelen akademik sahtecilik skandalları, resmi kurumlarla birlikte denetleyici kurumlara duyulan güveni de sarsarken, sorunun yalnızca yerel değil küresel boyutunu da gündeme taşıdı.
Türkiye’de son günlerde yaşananlara benzer, öne çıkan skandallar şu şekilde:
ABD
2024’te ABD’nin Iowa eyaletinde bir hemşirenin, Florida merkezli hemşirelik okullarından 7.600 sahte diploma sattığı ortaya çıktı. Diploma alanlardan 2.800’ünün ulusal yeterlilik sınavlarını geçerek lisanslı sağlık çalışanı olarak istihdam edildiği belirlendi.
Daha önce, 2005 yılında Liberya merkezli ve Liberya devleti tarafından desteklenen bir sahte diploma ağı, var olmayan vakıf ve üniversiteler üzerinden ABD vatandaşlarına diploma sattığı gerekçesiyle gündeme gelmişti.
Mısır
2024’te Mısır Eğitim Bakanlığı görevine atanan Mohamed Abdel-Latif’in, ABD’de akredite edilmemiş bir üniversiteden sahte diploma almak için 10.000 dolar ödediği ortaya çıktı. Atanmasından önce, annesine ait özel bir okul zincirinde CEO olarak görev yapmış olan Abdel-Latif’in hiçbir zaman sınıf ortamında öğretmenlik yapmadığı belirtildi. Bu durum, akademik sahteciliğin en üst devlet kademelerine kadar sızabildiğini gösteriyor.
Pakistan
Dünyanın en büyük sahtecilik skandallarından biri 2015’te Pakistan’da patlak verdi. The New York Times tarafından ortaya çıkarılan skandala göre, Axact isimli bir bilişim şirketi, dünya genelinde 350 sahte okul aracılığıyla 215.000’den fazla sahte belge düzenleyerek yalnızca 2015 yılında 51 milyon dolar gelir elde etti.
Skandalın ardından birçok siyasetçinin ve meclis üyelerinin sahte diplomalara sahip olduğu ortaya çıktı.
Birleşik Krallık
Axact’ın sahte diplomaları Birleşik Krallık’ta da yankı buldu. 2013 yılında, web siteleri olan ancak gerçekte var olmayan üniversiteler üzerinden yaklaşık 3.000 sahte diploma satıldı. Olayın ardından Genel Sağlık Konseyi, çalışanların niteliklerini doğrulamanın işverenin sorumluluğunda olduğunu belirtti. Ancak Yükseköğretim Diploma Doğrulama Direktörü Jayne Rowley’e göre işverenlerin yalnızca %20’si bu kontrolü gerçekten yapıyor. Denetim sorumluluğunun merkezi bir otoriteye ait olmamasının sistemde nasıl boşluklar yarattığı bir kez daha gün yüzüne çıktı.
Ayrıca, Curacao adasında yerel yönetimin diploma zorunluluğu getirmesinin ardından, Britanyalı savunma şirketi FB Heliservices’in iki helikopter pilotu da dahil olmak üzere yedi çalışanı için sahte diploma düzenlettiği tespit edildi.
İspanya
En güncel skandallardan biri 21 Temmuz 2024’te yaşandı. Muhafazakâr Popüler Parti’nin hukukçularından Noelia Núñez’in hukuk, kamu yönetimi ve İngiliz filolojisi alanlarında diplomaya sahip olduğunu iddia etmesine rağmen, bu alanların hiçbirinde mezuniyet belgesine sahip olmadığı ortaya çıktı. Skandalın ardından Núñez istifa etti.
Bununla birlikte, Endülüs Yerel Hükümet Başkanı Manuel Moreno’nun işletme, Madrid Başkanı Cristina Cifuentes’in hukuk ve Valencia Temsilcisi Pilar Bernabé’nin iletişim diploması da sorgulanmaya başlandı. Baskılar üzerine Madrid Üniversitesi rektörü görevden alındı.
İddiaları ilk dile getiren Ulaştırma Bakanı Óscar Puente’nin de beyan ettiği yüksek lisans derecesine sahip olmadığı ortaya çıkınca, skandalın yalnızca muhalefetle sınırlı olmadığı anlaşıldı. İktidardaki Sosyalist Parti mensuplarından, Valencia’daki sel felaketi sonrası yardım çalışmalarını yöneten yerel bakan Ignacio Higuero’nun da sahte diplomayla görev aldığı belirlendi. Higuero’nun akademik sahtecilik yapmasının arkasındaki temel sebep, düşük ücretler ve güvencesiz çalışma koşullarıyla bilinen özel sektörde çalışmaktansa kamuda görece refah seviyesi yüksek bir pozisyonda kendini güvence altına alabilmekti.
Bu örnek, artan işsizlik ve özel sektörde kötüleşen çalışma koşulları karşısında birçok kişinin daha güvenli ve avantajlı olan kamu pozisyonlarına yerleşebilmek adına sahteciliğe başvurduğunu gösteriyor.
Sahte diplomalar yalnızca yerel ölçekte ve bireysel kapsamda değil, yükseköğretimin hızla ticarileşmesi ve merkezi denetim organlarının bulunmaması nedeniyle uluslararası ölçekte toplumsal bir sorun haline geldi.
Kamu hizmetlerinin niteliğini tehdit eden bu sorun işsizlik, özel sektörün acımasız koşulları ve eğitimin ticarileşmesi ile daha da büyüyor. Yükseköğretim kurumlarının şeffaf ve merkezi şekilde, kamu yararına olacak şekilde denetlenmesi ve eğitimin ticari bir gelir kapısı olarak görülmemesi, sorunu ortadan kaldırmak için atılması gereken temel adımlardan.
https://iowacapitaldispatch.com/2024/01/08/another-iowa-nurse-loses-her-license-in-national-diploma-mill-scandal/
https://www.wired.com/2009/12/ff-fake-physics/?utm_source=chatgpt.com
https://www.education-verification.com/the-global-rise-of-fake-degrees-six-major-scandals-in-2024/
https://www.abc.net.au/news/2010-07-14/pakistan-mps-caught-out-with-fake-degrees/904740
https://www.bbc.com/news/world-europe-43757895 $
https://www.newarab.com/news/new-education-ministers-fake-phd-scandal-rocks-egypt
https://time.com/archive/6950507/pakistans-fake-degree-scandal/
https://www.bbc.com/news/world-asia-32910734
https://www.bbc.com/news/uk-42579634
https://www.france24.com/en/live-news/20250801-wave-of-fake-credentials-sparks-political-fallout-in-spain
