Kapitalizm giderek vahşileşirken, emek sömürüsünün artmasının yanında doğal kaynaklar da talan edilip tükenme noktasına getiriliyor. Bunun en yakın örneği, Uşak’ın en önemli içme suyu kaynağı olan Küçükler Barajı’ndaki suyun tamamen bitmesi. Belediye, barajın kuruması nedeniyle şehir genelinde sadece 16.00-22.00 saatleri arasında su verileceğini açıkladı. Kentin içme suyu kaynağının tükenmesi, yıllardır çevre sorunları ve aşırı su tüketimi nedeniyle eleştirilen Uşak Eşme-Ulubey ilçeleri arasındaki altın madenini yeniden gündeme taşıdı.
Hasan Hüseyin Kapusuz
2024 yılı verilerine göre 375 bin nüfuslu Uşak’ta, yalnızca şehir merkezinde yaklaşık 265 bin kişi yaşıyor. Sayıştay raporlarına göre kent merkezinin yıllık su tüketimi 11,9 milyon m³. Buna karşılık, 2006’dan bu yana Uşak’ta faaliyet yürüten Kanadalı Eldorado Gold’un Türkiye’deki iştiraki TÜPRAG’a ait Kışladağ Altın Madeni kuyulardan her yıl 1,13 milyon m³ su çekiyor. Şirketin 2024 tarihli Su Raporu’nda, maden sürecinde yıllık 32 milyon m³ su kullanıldığı belirtiliyor. Rapora göre sadece 2023 yılında toplam 3 milyon 388 bin m³ su çekildi; bunun 1 milyon 136 bin m³’ü yeraltından alındı. Net su tüketimi ise 1 milyon 899 bin m³ olarak kaydedildi. Yani tek başına bu şirket, Uşak’ın suyunun onda birini tüketiyor.1
Her türlü imtiyaz veriliyor
Tartışmalar sürerken, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 2019’da TÜPRAG’a doğrudan bu maden için yatırım teşvik belgesi verdiği ortaya çıktı. Halk TV’den Cengiz Karagöz’ün haberine göre, 1 milyar 640 milyon TL tutarındaki yatırım için şirkete; KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, faiz desteği, yüzde 90 vergi indirimi, yüzde 50 oranında Yatırıma Katkı Oranı ve 7 yıl boyunca sigorta primi işveren hissesi desteği gibi birçok ayrıcalık tanındı. Teşvik kapsamında şirketin yıllık 8 ton altın üretmesi öngörülüyordu.2
Sömürünün getirisi
Şirketin 2023 raporuna göre Türkiye’den elde edilen toplam gelir 475,3 milyon dolardı. Bunun 304,8 milyon doları Kışladağ’dan, 170,5 milyon doları ise Efemçukuru’ndan sağlandı. 2024’te tablo daha da büyüdü: Kışladağ’ın geliri 423,5 milyon dolara, Efemçukuru’nun geliri ise yaklaşık 200 milyon dolara yükseldi. Böylece toplam gelir bir yılda 623,4 milyon dolara ulaştı. Artışın nedeni, altın fiyatlarının yükselmesinin yanı sıra Kışladağ’daki üretim ve satışların artması oldu. Ancak şirketin devlet hakkı olarak ödediği miktar sınırlı kaldı: 2023’te 51,8 milyon dolar olan ödeme, 2024’te 79,4 milyon dolara çıktı. Yani şirket kârını katlarken halka kalan yalnızca artan maliyetler ve doğa tahribatı oldu.
2024 yılında Eldorado Gold’un toplam üretiminin yaklaşık %49’u Türkiye’den sağlandı. Yani şirketin neredeyse yarı üretimi Türkiye’den geliyor. Aynı yıl yatırım hacmi de ciddi biçimde arttı: yalnızca Kışladağ’a 12,7 milyon dolar sürdürülebilirlik yatırımı, 107,3 milyon dolar büyüme yatırımı yapıldı. Toplamda Türkiye’ye aktarılan sermaye 140 milyon dolara ulaştı. Ancak bu yatırımlar karşılıksız değildi. Şirketin 2024 raporunda, yılın ikinci çeyreğinde madencilik faaliyetleri üzerinden hesaplanan %25 oranındaki kurumlar vergisi yükünde 3 ila 5 milyon dolar azalma beklendiği açıklandı. Bu indirimin nedeni olarak ise Kışladağ ve Efemçukuru’ndaki yatırım vergisi kredileri ile enflasyon muhasebesi etkileri gösterildi.
Eldorado Gold’un 31 Temmuz 2025’te yayımladığı ara dönem raporuna göre artış eğilimi devam ediyor. Kışladağ’daki üretim geçen yılın aynı dönemine göre %18 artarak 1,5 tona yaklaştı. Efemçukuru’nun katkısıyla yalnızca 6 ayda Türkiye’den elde edilen toplam üretim 2,1 ton altına ulaştı. 2024 raporunda Türkiye, şirketin 2025 sondaj programının odak noktası olarak öne çıkarken; Artvin’de bu yıl yaklaşık 8 bin metre sondaj yapılmasının planlandığı aktarıldı.3
DSİ suçu belediyelere attı
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), Uşak’taki içme suyu sorunu üzerine yapılan tartışmalara yazılı açıklamayla yanıt verdi. DSİ, bazı haberlerde kurumun sorumlu tutulduğunu hatırlatarak, Belediye Kanunu’na göre şehirlerin içme ve kullanma suyunu sağlama, işletme ve gerekli çalışmaları yürütme görevlerinin yerel yönetimlere ait olduğunu belirtti.
Açıklamada, kurak dönemlerde acil çözümler bulmanın da öncelikle yerel yönetimlerin sorumluluğu olduğu ifade edilerek şu bilgiler paylaşıldı:
“Uşak’ta yaşanan içme suyu sıkıntısı, Uşak Belediyesi’nin su temini için yeterli kaynak ayırmaması, kentin içme suyu barajı olan Küçükler Barajı’nın doğru işletilmemesi ve şehirdeki su kayıp-kaçak oranını azaltacak çalışmalar yapılmamasından kaynaklanmaktadır. Küçükler Barajı’nda 2024’te depolanan yaklaşık 9 milyon metreküp suyun içme suyu tahsisi 4,5 milyon metreküp iken belediye tarafından barajdan 7 milyon metreküp su çekilmiştir. Bu aşırı çekim ve yaşanan kuraklık sebebiyle 2025’e girerken barajda yeterli su depolanamamıştır.”4
Yakın geçmişte Kazdağları’nda Kanadalı Alamos Gold’un yok ettiği ormanlar ya da Kanadalı şirketin %80’ine sahip olduğu Anagold Madencilik’in Erzincan İliç’te 9 vatandaşımızın ölümüne yol açan faciaya rağmen iktidar hâlâ ders çıkarmış görünmüyor. Doğal kaynaklarımız sermayeye peşkeş çekilmeye devam ediyor. Devlet kurumları da bu süreçte sermayenin koruyuculuğunu üstleniyor. Ülkemizde rahatça faaliyet yürüten yabancı şirketler kendi ceplerinden başka bir şeyi düşünmezken, iktidar-sermaye ortaklığıyla doğal varlıklarımız bir bir yok ediliyor.
- https://www.evrensel.net/haber/566300/kisladag-altin-madeni-usaklilarin-sularini-bitirdi ↩︎
- https://halktv.com.tr/gundem/usaki-kurutan-sirkete-ne-istediyse-vermisler-kdv-istisnasi-vergi-muafiyeti-faiz-965366h ↩︎
- https://www.birgun.net/haber/ulke-tuprag-icin-altin-kaplama-647817 ↩︎
- https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dsiden-usakin-icme-suyu-sorunu-ile-ilgili-iddialara-yanit/3666536 ↩︎
