İletişim Başkanlığı’nda SETA kontenjanı sürüyor. Fahrettin Altun’un TİHEK’e, Burhanettin Duran’ın başkanlığa atanması, vakıf kadrolarının devlet aygıtındaki etkisinin devam ettiğini gösteriyor.
Ekin Gözek
10 Temmuz 2025 tarihinde Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle önemli bir görev değişikliği yapıldı.1 İletişim Başkanlığı görevini yedi yıl boyunca sürdüren Fahrettin Altun görevden alınarak Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK) başkanlığına atandı. Altun’dan boşalan koltuğa ise Dışişleri Bakan Yardımcısı Burhanettin Duran getirildi. Bu görev değişikliği kamuoyunda geniş yankı buldu ve AKP içerisindeki güç mücadelelerinin dışavurumu olarak değerlendirildi.
SETA içi görev değişimi
TRT’de sunuculuk yaparak medya kariyerine başlayan Fahrettin Altun, AKP yanlısı yayın organlarında köşe yazarlığı yaparak öne çıktı. Bu süreçte Akşam, Sabah, Daily Sabah, Kriter ve Anlayış gibi yayın organlarında yer aldı. 2014’te Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) genel koordinatör yardımcılığı görevine getirildi. Aynı dönemde İbn Haldun Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanlığı görevini de yürütüyordu.2
2006 yılında kurulan SETA, politika, ekonomi ve topluma dair “bağımsız analiz” üretme iddiasıyla ortaya çıktı. Ancak pratikte, AKP’nin düşünsel ve bürokratik aygıtlarından biri haline geldi. Kurumun bağımsızlık iddiası, yönetici kadrolarının neredeyse tamamının AKP ile doğrudan bağlantılı olmasıyla boşa düşüyor. Örneğin SETA’nın kurucu direktörü İbrahim Kalın, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü olarak görev aldı. Genel Koordinatör Yardımcısı Fahrettin Altun, 10 Temmuz’a kadar İletişim Başkanlığı yaparken, Genel Koordinatör Burhanettin Duran bugün bu koltuğu devraldı.
SETA’nın iktidarla bağı yalnızca kadrolar düzeyinde değil. 2019 yılında yayımladığı “Uluslararası Medya Kuruluşlarının Türkiye Uzantıları” adlı 202 sayfalık rapor, büyük tepki çekti. Raporda bazı gazeteciler ve medya kuruluşları fişlenmiş, özellikle hükümeti eleştiren yayınlar hedef alınmıştı. Türkiye Gazeteciler Sendikası bu nedenle suç duyurusunda bulunmuştu.
Rapor, SETA’nın içinde de kriz yaratmıştı. Raporu hazırlayan İsmail Çağlar başta olmak üzere, Altun’a yakın 20 kişi vakıftan uzaklaştırıldı.3 Bu gelişme, hem SETA hem de AKP içinde süregelen güç çatışmalarının daha eskiye dayandığını ortaya koydu.
SETA hakkında önemli iddialardan biri de finansman kaynağıyla ilgili. Kuruluş amacından saparak iktidar lehine propaganda üretip, muhalif basını bastırmaya yönelen SETA’nın, iddialara göre Albayrak ailesi tarafından fonlandığı öne sürülüyor.4
“Kültürel hegemonyadan” İletişim Başkanlığına
Altun, 2018 yılında sosyal medya üzerinden yaptığı “Siyasi hegemonyanız bitti, kültürel hegemonyanız da bitecek” açıklamasıyla tartışmalara neden olmuştu.5 Bu ifade, yalnızca kişisel bir çıkış değil, aynı zamanda Altun’un kamu görevine yaklaşımını da yansıtıyordu. Aynı yıl İletişim Başkanlığı’na atanmasıyla birlikte, AKP’nin kültürel iktidar inşasında merkezi bir figür haline geldi. Bu süreçte, yandaş medyanın güçlendirilmesi, muhalif medyanın itibarsızlaştırılması ve kamuoyunun tek sesliliğe indirgenmesi için yoğun çaba harcadı.
Altun’un döneminde 2022 yılında kurulan Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, başlangıçta kamuoyunu doğru bilgilendirme amacıyla kuruldu. Ancak kısa sürede hükümet eleştirilerini bastırmaya yönelik bir mekanizma haline geldiği yönünde ciddi eleştiriler aldı. Merkez, iktidarı eleştiren gazetecileri ve haber kaynaklarını sistemli şekilde hedef alırken, yandaş medyadaki yanlış bilgileri görmezden geldi. Ayrıca, 2025’in ilk altı ayında İletişim Başkanlığı bütçesinin 3.1 milyar TL’yi aşması, kamu kaynaklarının şeffaflıktan uzak biçimde kullanıldığı yönündeki tepkileri artırdı.6
Yeni İletişim Başkanı Burhanettin Duran ile Fahrettin Altun’un yolları yalnızca bürokraside değil, akademik alanda da kesişmişti. SETA’daki ortak görevlerinin ardından 2016 yılında “Milletin Zaferi 15 Temmuz” kitabının editörlüğünü birlikte üstlendiler. Duran akademik çalışmalarında özellikle “Siyasal İslam” konusuna yoğunlaştı. Altun gibi Sabah gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Kriter dergisinde ise Altun yazar, Duran ise Genel Yayın Yönetmeni olarak görev aldı.7
TİHEK ne ifade ediyor?
Temmuz 2025 itibariyle Altun’un yeni görevi, insan haklarını ve eşitliği esas alması beklenen TİHEK oldu. Görev devri sırasında yaptığı konuşmada Altun, TİHEK’i “İnsanı yaşat ki devlet yaşasın anlayışının somut bir yansıması” olarak tanımladı.8 Ancak, 2025’in ilk yarısında en az 235 kadın cinayeti işlenmesi gibi, bu açıklamanın yapıldığı dönemde yaşananlar, sözlerin içeriğini sorgulatır nitelikteydi.
TİHEK, ilk olarak 2012’de Türkiye İnsan Hakları Kurumu adıyla kuruldu. 2016’da AB müzakereleri ve Paris Prensiplerine uyum kapsamında yeniden yapılandırılarak bugünkü ismini aldı. Görev tanımında insan haklarının korunması, ayrımcılıkla mücadele, işkence ve kötü muamelenin önlenmesi gibi ilkeler yer alıyor. Ayrıca kurumun, resen ya da başvuru yoluyla hak ihlallerini inceleme yetkisi bulunuyor.
Ancak fiiliyatta TİHEK’in bu misyonu etkili şekilde yerine getirdiği söylenemez. Kurum, yalnızca ayda bir kez toplanarak başvuruları değerlendiriyor ve bunların önemli bir kısmını “kabul edilemez” bularak reddediyor. Özellikle adil yargılanma hakkı, cinsel yönelime dayalı ayrımcılık ve kamu görevlileri eliyle uygulanan mobbing gibi şikâyetlerin büyük bölümünün reddedilmesi, kurumu kağıt üzerinde kalan bir yapı olarak bırakıyor.
Bağımsızlık mı, iktidar uzantısı mı?
TİHEK, insan hakları alanında yetki darlığı ve mevcut yetkilerin siyasal iktidar lehine kullanılması nedeniyle eleştirilerin odağında. Cinsel yönelime dayalı ayrımcılığı yetki alanı dışında bırakması, yönetici kadroların iktidarla yakın bağları ve başvuruların çoğunu reddetmesi, kurumun bağımsızlığına dair ciddi kuşkular doğuruyor. Bu haliyle TİHEK, hak arama zemini olmaktan çok, iktidarın meşruiyetini denetim altında tutmak amacıyla dizayn edilmiş bir yapı olarak öne çıkıyor.
Kurumla ilgili eleştiriler yalnızca bugüne özgü değil. TİHEK’in ilk başkanı olan Avukat Süleyman Arslan, kamuoyunda tartışmalı söylemleriyle biliniyordu. Arslan’ın çocuk yaşta evliliği savunması ve Peygamber’in doğum gününün milli bayram ilan edilmesini önermesi, kurumun insan haklarına evrensel ölçütlerle yaklaşmadığını açıkça ortaya koyuyordu.9 Bu önerilerin gerekçesi olarak Türkiye toplumunun büyük çoğunluğunun Müslüman olması gösterilmişti. Bu da TİHEK’in ideolojik bir zemine oturtulduğu eleştirilerini pekiştirdi.
“İnsan hakları”nın içi boşaltıldı
Fahrettin Altun’un görev değişimi, bir yandan AKP içindeki politik manevraların sonucu olarak yorumlanırken, diğer yandan insan hakları kavramının nasıl içinin boşaltıldığını gözler önüne seriyor. Kültürel iktidarı medya yoluyla tesis etmeye çalışan bir ismin, insan hakları alanına atanması, eşitlik ve özgürlük ilkelerinin ne kadar araçsallaştırıldığını açıkça gösteriyor.
Türkiye’de insan hakları alanında yaşanan yapısal sorunlar, kurum başkanları değişse de yerli yerinde duruyor. Bu sorunlar, yalnızca bürokratik atamalarla değil; ancak gerçek anlamda eşit yurttaşlığın tesisiyle çözülebileceğini ise akıldan çıkarmamak gerekiyor.
Notlar:
- https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2025/07/20250710-23.pdf ↩︎
- https://www.bbc.com/turkce/articles/c5yp5n2d7xqo ↩︎
- https://www.birgun.net/haber/erdogan-in-dusunce-kurulusu-seta-da-tasfiye-20-kisi-kovuldu-art-arda-istifa-aciklamalari-geldi-349443 ↩︎
- https://www.birgun.net/haber/gazetecileri-fisleyen-seta-nin-mali-kaynagi-aciklandi-albayrak-ailesi-276323 ↩︎
- https://x.com/fahrettinaltun/status/1014916512598167555?t=iUOtk8Q4j3t67Pm2P2-3Yw&s=09 ↩︎
- https://gazeteoksijen.com/turkiye/iletisim-baskanliginin-en-fazla-harcama-yaptigi-ay-subat-oldu-246583 ↩︎
- https://www.bbc.com/turkce/articles/cg75y5m2pv9o ↩︎
- https://www.tihek.gov.tr/turkiye-insan-haklari-ve-esitlik-kurumu-tihek-baskanligina-atanan-prof-dr-fahrettin-altun-gorevi-prof-dr-muharrem-kilictan-devraldi ↩︎
- https://www.akasyam.com/hz-peygamberin-dogum-gunu-milli-bayram-ilan-edilsin-185851/ ↩︎
