Yunus Emre Vakfı yolsuzluğu: Düzenin örtbas edilemez suç haritası

Yunus Emre Vakfında ortaya çıkan yolsuzluk, naylon faturalarla, siyasi bağlantılarla ve denetimsizlikle örülmüş bir yağma düzenini açığa çıkardı. Asıl sorumlulardan hesap sormak yerine yaşananların üzeri örtülmeye çalışılıyor. Bu da vakıf özelinde ortaya çıkan skandalın, çok daha büyük bir suç ortaklığının parçası olduğunu gösteriyor.

Hasan Hüseyin Kapusuz

Naylon faturalarla yaklaşık 400 milyon lira kamu kaynağının peşkeş çekildiği Yunus Emre Enstitüsüne ilişkin yolsuzluk soruşturması başlatılmıştı. 16 Temmuz’da tamamlanan bu soruşturmada, “Hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma” suçlamasıyla aralarında Yunus Emre Enstitüsü eski başkanı Şeref Ateş’in de bulunduğu 23 şüpheli hakkında yedişer yıla kadar hapis cezası istendi.

Aynı kişilere yönelik olarak, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından “suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama” suçundan da ek bir iddianame hazırlandı. Yaklaşık 7 aydır firari olan Şeref Ateş, ceza isteminden haberdar olduktan sonra 17 Temmuz’da Esenboğa Havalimanı’nda gözaltına alındı ve 18 Temmuz’da tutuklandı.¹ ² Daha tepedeki asıl sorumlulara ise ileride dokunulup dokunulmayacağı belirsiz. Keza bu boyutta bir yolsuzluğun daha tepedeki isimlerin bilgisi dışında yapılamayacağı aşikar. Bu durumun ve Yunus Emre vakfında yaşananların AKP döneminin getirdiği zihniyetin bir sonucu olduğu herkesçe biliniyor.

Yunus Emre Vakfı

Yunus Emre Vakfı, “Türkiye’nin kültürünü, sanatını, tarihini ve Türk dilini dünyaya tanıtmak; bu alanlarda yurtdışında eğitim almak isteyenlere hizmet sunmak; ayrıca Türkiye ile diğer ülkeler arasında kültürel etkileşimi ve dostane ilişkileri güçlendirmek” amacıyla kurulmuş bir kamu vakfı. Bu yönüyle çokça tartışma konusu olan Alman Vakıflarının resmi nitelikleri göz önüne alındığında bir benzeri olarak karşımıza çıkıyor ve yurtdışındaki çalışmalarıyla gündeme gelen Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı bir başka devlet kurumu olan TİKA’yı (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı) hatırlatıyor. Vakfa bağlı olarak faaliyet gösteren Yunus Emre Enstitüsü ise, yurtdışında açtığı Yunus Emre Türk Kültür Merkezleri aracılığıyla yabancılara Türkçe öğretmekte, ülke tanıtımına yönelik kültürel ve sanatsal etkinlikler düzenlemekte, aynı zamanda bilimsel çalışmalara da destek sağladığını ileri sürüyor.

2009’da faaliyetlerine başlayan Enstitünün, bugün 68 ülkede 92 Yunus Emre Türk Kültür Merkezi (YETKM) bulunuyor. Bu merkezlerde Türkçe eğitimi verilmekte, farklı ülkelerdeki üniversitelerle yapılan iş birlikleriyle Türkoloji bölümlerinin ve Türkçe öğretiminin desteklendiği biliniyor.³

Devlet eliyle kurulan Yunus Emre Vakfı’nın bütçesi halkın cebinden çıkıyor. Halktan alınan vergilerle oluşturulan ve Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan Merkezi Yönetim Bütçelerinden bu vakfa son 4 yılda 4 milyar 345 milyon lira aktarıldı. Parayı halk vermesine rağmen TBMM adına denetim yapan Sayıştay vakıfların harcamalarını inceleyemiyor.⁴

Neler yaşandı?

Vergi müfettişleri, ticari faaliyeti olmayan ve tabela şirketler olarak tanımlanan bazı firmalar ile Yunus Emre Vakfı arasında sahte fatura bağlantıları olduğunu tespit etmişti. 26 Temmuz 2024 tarihinde Yunus Emre Vakfı’na yazı gönderen vergi müfettişi, vakıftan kesilen faturalarla ilgili belge ve açıklamaları talep etti. Yapılan incelemelerde şu bulgulara ulaşıldı:

Rematek İnşaat Şirketi’nin 2022 ve 2023 yıllarında gerçek bir ticari faaliyeti bulunmadığı; bu dönemde düzenlediği tüm faturaların sahte belge niteliğinde olduğu ve bu faturaların büyük kısmının Yunus Emre Vakfı’na kesildiği,
Çelikkaya Organizasyon İnşaat isimli şirketin kuruluş tarihinden itibaren düzenlediği faturaların tamamının, herhangi bir mal veya hizmet sunumu yapılmaksızın komisyon karşılığı düzenlenmiş sahte faturalar olduğu,
Ali Fide adlı vergi mükellefinin 05 Ocak 2021 ile 31 Aralık 2021 arasında hiçbir ticari faaliyeti bulunmadığı, sahte belge düzenleme faaliyeti yürüttüğü ve bu dönemdeki tüm faturalarının mal ya da hizmet ifasına dayanmadığı,
Peçenekler Demir şirketinin 2021 hesap döneminde ticari bir faaliyeti olmadığı, işe başlama tarihinden itibaren düzenlediği belgelerin tümünün komisyon karşılığı sahte olarak hazırlandığı,
Evrim CNC Makina şirketi tarafından 24 Eylül 2021 sonrası düzenlenen belgelerin tamamının sahte nitelikte olduğu.⁵

Bunlara ek olarak, Şeref Ateş’in oğlu Enes Ateş tarafından kurulan ve daha sonra Selçuk Kaymakoğlu tarafından devralınan Han Kültürel Eğitim Danışmanlık isimli firmaya, sahte hizmet ifa tutanakları ve faturalarla milyonlarca liralık kamu kaynağının aktarıldığı belirlendi. Bu firmadan, hiçbir sözleşme, piyasa araştırması ya da protokol yapılmaksızın doğrudan temin yöntemiyle uçak bileti, konaklama ve araç kiralama hizmeti satın alındı.

Vakfa toplamda 21 ayrı fatura kesen şirketin, 8 faturasının ödemesinin sahte hizmet tutanaklarına dayanarak yapıldığı tespit edildi. Bu kapsamda, vakfın söz konusu firmaya 18 fatura karşılığında toplam 6.7 milyon lira ödeme yaptığı anlaşıldı. Ayrıca, aynı firmaya RTÜK tarafından da son 1.5 yıl içerisinde toplam 9.2 milyon liralık ihale verildiği ortaya çıktı.⁶

Şirketler arası usulsüzlük ağı

Yapılan tespitlere göre, Enes Ateş tarafından kurulan “One Day Medya” adlı şirketin unvanı iki kez değiştirilmiş ve Selçuk Kaymakoğlu’nun devraldığı bu firmanın yeni adı “Han Kültürel Eğitim Danışmanlık” olmuştur. Bu firmaya verilen ihaleler ve yapılan ödemelerde ciddi usulsüzlükler saptandı. Firmanın Kasım 2020’de kurulmasından yalnızca birkaç ay sonra vakfa ilk faturasını kestiği ve bu süreçte birçok satın alma dosyasında, Kaymakoğlu’na ait veya onun yetkili müdür olduğu üç farklı firmadan formalite teklif alındığı, yani ihalelerin rekabet koşullarına aykırı şekilde yapılandırıldığı belirlendi.⁷

Hükümet soruşturmada yok

Yolsuzluk soruşturmasıyla birlikte kamuoyunun dikkatini çeken bir diğer husus ise, Enstitüde görev yapan bazı siyasi bağlantılı isimler oldu. Aile Bakanı Mahinur Göktaş’ın eşi Rahmi Göktaş ile MHP’li Semih Yalçın’ın oğlu Abdullah Yalçın, Enstitüde başkan yardımcılığı yapıyordu. Her iki isim de soruşturma süreci başlatıldıktan sonra kurumdan istifa etti. Enstitü kaynakları, bu kişilerin yolsuzlukla herhangi bir ilgilerinin olmadığını ve kendi istekleriyle görevlerinden ayrıldıklarını savundu.

Aile Bakanı Göktaş ise, kadın milletvekilleriyle olduğu WhatsApp grubunda şu açıklamayı yaptı:

“Eşim YEE’de başkan yardımcısı olarak Ekim 2023’te göreve başladı. Bahse konu olay, eşimin göreve gelmesinden önceki dönemi kapsıyor. Eşim, teklif edilen farklı bir görev nedeniyle kurumdan ayrıldı.”

Göktaş’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı da bu konuda bilgilendirdiği ifade edildi. Her iki ismin, soruşturmanın bu aşamasında yargı sürecine dahil edilmedikleri bildirildi.

Yunus Emre Enstitüsü tarafından yapılan yazılı açıklamada ise şu ifadelere yer verildi:

“Vakıf Mütevelli Heyeti tarafından 2024 yılının Haziran ayında başta eski Enstitü Başkanı Şeref Ateş olmak üzere ilgili vakıf personelleri görevden alınmış, ardından 2024 yılı Temmuz ayında teftiş süreci başlatılmıştır. Teftiş aşamalarının ardından sürecin şeffaf ve sağlıklı yürütülebilmesine katkı sağlanması adına başkan yardımcıları kendi istekleriyle kurumumuzdaki görevlerinden ayrılmıştır.”⁸

Siyaset ve yargı bağlantısı

Vakfın karar organı olan Mütevelli Heyetin tabii üyeleri arasında Kültür ve Turizm Bakanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Müsteşarı, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı, Maliye Bakanlığı Müsteşarı ve Millî Eğitim Bakanlığı Müsteşarı yer almakta. Ayrıca, Cumhurbaşkanı tarafından seçilen beş kişi ve Türkiye Maarif Vakfı’nın kendi üyeleri arasından belirlediği bir kişi de Mütevelli Heyet’te bulunuyor. Yani yönetim, doğrudan hükümet ile ilintili. Bu kadar iç içe bir yapı söz konusuyken, hükümet kanadında hiçbir yargılama yapılmaması dikkat çekici.

Kültür ve Turizm Bakanı Mütevelli Heyetin başkanı; Bakanlık Müsteşarı ise başkan vekili olarak görev yapıyor. Ancak AKP iktidarı, bu derin ilişkiler ağının üzerini örtmek için, vakfın yönetim kurulu listesini internet sitesinden kaldırmakla yetiniyor.⁹ ¹⁰

Yunus Emre Vakfı’nın bütçesi doğrudan Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan finanse ediliyor. Kamusal kaynağın nasıl ve kimler eliyle usulsüzce dağıtıldığını ortaya koyan bu devasa yolsuzluk tablosu karşısında, iktidar “bilgimiz yok” diyerek sorumluluktan kaçmaya çalışıyor.

Bu olay, yolsuzluk zincirinin belki de en küçük halkalarından biri. Zira kamu kurumlarında kimi yargıya taşınmış, kimi örtbas edilmiş çok sayıda skandal; yüz milyonları, hatta milyarları bulan yolsuzluklarla gündeme geliyor. Fakat bu zincirin kaynağı açık: AKP iktidarı bizzat kendi elleriyle bu düzeni kurdu, büyüttü ve besledi.

Soygun yalnızca hırsızlıkla sınırlı da değil; zamlarla, imar rantlarıyla, özelleştirme oyunlarıyla, halktan alıp bir avuç zengine aktarılan paralarla derinleştiriliyor. 23 yıllık AKP döneminin yıkıcı bilançosu içinde, Yunus Emre Vakfı örneği belki küçük ama oldukça öğretici bir kesiti temsil ediyor. Bu örnek dahi, AKP’nin yağmacı zihniyetiyle hesaplaşmanın ne denli acil ve hayati olduğunu açıkça ortaya koyuyor. Karşımızdaki görev net: Bu düzene ve onun temsilcilerine karşı soluksuz bir mücadele yürütmek.

Notlar: