Sağlık Bakanlığı tarafından 30 Eylül 2025 tarihinde Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2024 Haber Bülteni yayımlandı. Bülten’den sağlık sisteminin ne durumda olduğunu gösteren önemli verilere ulaşmak mümkün. Bu yazıda geçmiş yılların verilerini de hatırlatarak sağlık sisteminde yaşanan krizi, krizin sebeplerini ve çözümün ne olduğunu tartışmaya çalışacağız.
Cem Kılıç
Açıklanan verilere göre 2024 yılında, 2023 yılına göre aşılama oranlarında düşüş gerçekleşti. Difteri, asellüler boğmaca, tetanoz (DaBT), Tüberküloz (BCG), Hepatit B, Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak, Zatürre (KPA rapel) aşılama oranlarında düşüş geçekleşen aşılar. Örnek verecek olursak Hepatit B aşısı 2023 yılında %99 oranında uygulanmışken 2024 yılında %95 seviyesine geriledi.
Aşılar, hastalıkların önlenmesinde çok kritik bir role sahip. Aşılama oranlarının düşüşünde toplumda aşı karşıtlığının artmış olması önemli bir etken. Aşının önemi konusunda toplumu bilgilendirici ve güven verici çalışmaları yeterli düzeyde yapmayan bakanlığın aşılama oranlarında yaşanan düşüşteki payı büyük.
Koruyuculuğu bilimsel olarak ispatlanmış HPV aşısı konusunda bile bakanlık, bilimsel bilgiye göre değil çeşitli yobaz grupların fikirlerine göre hareket etmişti. Yurttaşların mücadelesi sayesinde, bakanlığın direnci kırılmış ve HPV aşısı aşı programına dahil edilmişti.
Hastane ve yatak sayıları
2002 yılında 1.155 olan toplam hastane sayısının %23’ünü özel hastaneler oluşturmaktayken, bu oran 2024 yılında %35’e yükseldi.
2002 yılında 161 bin olan toplam hastane yataklarının %8’i özel hastanelerde bulunmaktayken, 2024 yılında toplam yatakların %20’si özel hastanelerde bulunmaktadır.
2008 yılında 13.965 olan Yoğun Bakım Ünitesi (YBÜ) yatağının %31’I özel hastanelerde bulunmaktayken, 2024 yılında toplam YBÜ yatağının %34’ü özel hastanelerde bulunmaktadır.
2008 yılında 3.717 Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi (YBÜ) yatağının %38’I özel hastanelerde bulunmaktayken, 2024 yılında toplam Yenidoğan YBÜ yatağının %51’i özel hastanelerde bulunmaktadır. Yani Sağlık Bakanlığı, yenidoğan yoğun bakım ünitesi hizmetinin yarısından fazlasını özel sağlık kuruluşlarına bırakmıştır.
2002 yılında 5.545 hemodiyaliz cihazının %44’ü özel sektörün elindeyken, 2024 yılında bütün hemodiyaliz cihazlarının %55’i özel sektörün elinde bulunmaktadır.
1980 darbesiyle başlayan sağlık sisteminin özelleştirilmesi süreci AKP iktidarı ile hız kazanmış ve sağlık hizmeti sunumunda ‘en fazla kar’ getirecek hizmetler başta olmak üzere bütün sağlık sistemi özel sektörün çıkarına göre yeniden dizayn edilmiştir. Yurttaşlarımız özellikle Yenidoğan Yoğun Bakım ve hemodiyaliz hizmetinde maalesef özel sektöre muhtaç bırakılmıştır. Yenidoğan çetesi gibi kar odaklı oluşumlar da böylesi bir muhtaçlığı fırsata çevirip para kazanmak için halkın sağlığını tehlikeye atmıştır. Bakanlığın bu süreçteki organik bağını göstermesi açısından Eski Sağlık Bakanı Mehmet Müezzinoğlu’nun özel hastanesinin de yenidoğan çetesi ile ilişkisi sebebiyle kapatıldığını hatırlatmakta fayda var.
Yenidoğan çetesi bu düzenin doğal bir sonucudur. Sağlıkta dönüşüm programından vazgeçilmedikçe, bu programın uygulayıcıları ve denetleyicileri yukarıdan aşağıya yargılanmadıkça yeni çeteler oluşmaya ve halkın sağlığını tehdit etmeye devam edecektir.
Hekime başvuru 1 milyarı geçti
Hekime müracaat sayısı toplamda 2002 yılında 124 milyon, 2023 yılında 973 milyon iken 2024 yılında 1 Milyar 47 milyon oldu. Yıllar içinde önü alınamayan bir artış söz konusu.
Kişi başına hekime müracaat sayısı 2002 yılında 2,78, 2023 yılında 11,4 iken 2024 yılında 12,2 oldu. Özellikle genç nüfusun hekim başvurusunun daha az oduğunu göz önünde bulundurursak orta-ileri yaş grubunda başvuru sayısının 12’den bile fazla olduğu ortada.
Hekime başvuru sayısının bu kadar fazla olmasının en önemli iki sebebi şunlardır: Birincisi sevk sisteminin olmaması. İkincisi ise kısa muayene süresi ve sağlık hizmetinin niteliğinin düşmesi sebebiyle yurttaşların yeterli sağlık hizmeti alamaması ve yeniden hekime müracaat etmek zorunda kalmasıdır.
Hastaneye yeniden başvurular arttıkça daha geç randevu alınabilmesi, hekim başına daha fazla randevu verilebilmesi için, bakanlığın yanlış kararı ile, muayene sürelerinin kısaltılması ve hastanın gerekli tedaviyi alamayıp yeniden hekime müracaat etmesi sonucu bir kısır döngü oluşmuştur. Bu düzen kışkırtılmış sağlık talebine yol açmaktadır. Bakanlığın adımları ise çözülemeyen bu krize yara bandı işlevi bile görmemektedir.
Birinci basamak geride
2024 yılında hekime müracaat birinci basamakta 453 milyon, ikinci ve üçüncü basamakta 593 milyon başvuru olarak gerçekleşti.
Halkın sağlığını önceleyen bir sağlık sisteminde toplumun sağlık sorunlarının büyük kısmının, önleyici tıp hizmetinin verildiği 1.basamak sağlık kurumlarında çözülmesi gerekmektedir. 1.basamakta çözülemeyen sorunlar için hastalar hekim gözetiminde sevk sistemiyle 2. ve 3. basamağa yönlendirilir.
Üniversite hastanelerine doğrudan randevu alabilmeyi özgürlük olarak pazarlayıp oy kazanan, nitelikli hizmetin verildiği sağlık ocaklarını kapatıp 1.basamağı özelleştirerek aile hekimliklerini kuran AKP iktidarı yaşanan bu krizin sorumlusudur. Bu krizin sebebi sağlıkta dönüşüm programıdır ve Akp iktidarı, sermayedarın daha fazla kazanması için uyguladığı, bu programdan vazgeçmemektedir. Kriz gün geçtikçe derinleşmektedir.
Çözüm ne?
Sağlıkta reform adı altında yıllardır patronları zengin ettiler. Açıkça görülüyor ki bu düzen sınırları içerisinde yapılacak reformlar çözüm olmayacaktır.
Krizin çözümü bellidir: Sağlık Sistemindeki bütün kurumlar kamulaştırılmalı, kaynaklarımız bir avuç azınlığın zengin edilmesi için değil daha sağlıklı bir toplum yaratılması için kullanılmalıdır. Sağlık sistemi 1.basamağı önceleyen bir zeminde sıfırdan inşa edilmeli ve sevk sistemi getirilmeli, tedavi edici değil önleyici tıp hizmetlerine ağırlık verilmeli, sağlık emekçilerinin insani sürelerde ve koşullarda çalışmasını sağlayacak planlamalar yapılmalı, tüm yurttaşlara ücretsiz, eşit ve nitelikli sağlık hizmeti sunulmalıdır.
Kaynaklar:
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/5100/0/saglik-istatistikleri-2008pdf.pdf?_tag1=9C3FAA1816FB38292F0519D8AFA2D1F6F2972667
