Mustafa Kemal’li broşürle propaganda: Cengiz Holding siyanürlü madende ısrarcı

AKP’nin gözde patronlarından Mehmet Cengiz’in şirketi Eti Bakır’ın Eskişehir’de kurmak istediği siyanürlü maden ocağı ısrarı sürüyor. Öncesinde durdurulan ÇED kararlarına ve halkın tepkisine rağmen siyanürü savunan, Mustafa Kemal’in yer aldığı broşürler ile halkı kandırmaya çalışıyorlar. Günler içinde verilen ÇED onayları ile süreç iktidar eliyle hızlandırılıyor.

Ecrin Özdil

Cengiz Holding’e bağlı Eti Bakır Anonim Şirketi, Eskişehir’in Tepebaşı ve Mihalgazi ilçelerine bağlı Alpagut ve Atalan mahallelerinde maden ocağı kurulması için çalışmalara geçtiğimiz yıl başlamıştı. Şirket, 1 Temmuz 2024’te Eskişehir Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı İl Müdürlüğüne başvurmuş ve 5 gün içerisinde başvuru uygun bulunmuş, ÇED raporu onaylanmıştı.¹ “Alpagut-Atalan Altın-Gümüş Maden Ocağı ve Zenginleştirme Tesisi” projesi kapsamında 2740 hektarlık alanda, yılda 12 milyon tonluk kazı yapılacak şekilde 15 yıl boyunca siyanürlü, yığın liç yöntemiyle altın ve gümüş çıkartılması, atlatmalı ve açık ocak işletmesi kurulması planlanmıştı.²

ÇED başvuru dosyasında da belirtildiği üzere bu alan, çok sayıda endemik canlı türüne ev sahipliği yaparken arkeolojik sit alanına 220 metre mesafede de bulunmasıyla doğal ve kültürel zenginlik açısından da önem taşıyor.³ Yine ÇED raporuna göre proje sahasında toplam 105 bini aşkın ağaç bulunuyor ve bunların 57 binden fazlasının kesilmesi öngörülüyor. Ayrıca siyanürle liç yöntemi kullanılacak olması, tarım alanlarının, su kaynaklarının ve bölgedeki mikroklima yapısının geri dönülmez şekilde zarar göreceği endişesini doğuruyor. Yurttaşlar ise ilk günden beri yetkililerin tehditlerine rağmen Cengiz Holding’in ormanlık ve tarım arazisi olarak tanımlanan alanda siyanürlü maden çıkartılmasına karşı çıkıyor.

Geçtiğimiz günlerde ise yerel halka “Altın Madenciliği Milli Mücadelemiz” başlıklı imzasız broşürler dağıtıldı. Broşürlerin bölgedeki en büyük madencilik projesi sahibi Cengiz Holding’e ait olduğu düşünülürken halkı ikna etmek için broşürlerde Mustafa Kemal’in fotoğraflarına da yer verildiği görüldü. Broşürlerde, uzmanların “zehirli” olduğunu söylediği siyanürün tehlikeli olmadığını savunan ibareler de yer alıyor. Ayrıca üretilen altının Merkez Bankası tarafından Türk Lirası karşılığında satın alındığı, altın madenciliğinin istihdam ve vergi gelirleri sağladığı savunuluyor.⁴

Sermaye için hızlıca ÇED onayı veriliyor

Eskişehir’in Mihalgazi ve Tepebaşı ilçelerine bağlı Alpagut ve Atalan mahallelerinde Cengiz Holding’e bağlı Eti Bakır A.Ş. tarafından yürütülmek istenen siyanürlü altın madeni projesi, uzun süredir bölge halkı, çevre örgütleri ve meslek odalarının tepkisini çekiyor. Projenin geçmişi ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) raporlarına ve bu raporlar üzerinden yürütülen sürece dayanıyor.

Nisan 2025’te yapılan İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) toplantısında ÇED raporundaki eksiklikler ve yanlışlıklar gerekçe gösterilerek süreç durdurulmuştu. Bu karar Eskişehir’de yaşayan yurttaşlar tarafından büyük bir kazanım olarak görülmüştü.⁵ Ancak durdurma kararının ardından çok kısa sürede yeni bir ÇED raporu hazırlandı. Ocak ayında 3.214 sayfa olan rapor, Mayıs ayında, çok bir değişiklik içermeksizin yalnızca 76 sayfalık bir ekle 3.290 sayfaya çıkarıldı ve yeniden bakanlığa sunuldu.⁶ Raporda, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu, İl Sağlık Müdürlüğü gibi bazı kurumların görüşlerine yer verilse de Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin ilgili birimlerinin uyarı ve değerlendirmelerinin dikkate alınmadığı dikkat çekti.⁷

Hazırlanan bu yeni rapor, bakanlık tarafından hızlıca işleme alındı ve İDK’nın 4 Temmuz 2025’te yeniden toplanmasına karar verildi.⁸ ÇED raporlarının bu kadar kısa sürede onaylanıp çalışmaların önünün açılması, AKP ile yakın bağı olan Cengiz Holding söz konusu olduğunda nadir rastlanılan bir şey değil. Bu yüzden yeniden hazırlanan rapor sorunsuzca onay aldı.

Eskişehir’deki siyanürlü maden projesi, yalnızca doğa ve tarım açısından değil, ÇED süreçlerinin şirketler lehine nasıl işletildiğinin, AKP iktidarı tarafından beslenmiş şirketlerin önünün nasıl açıldığını da örneklemiş durumda.

Kazdağları ve Sinop’ta da sermayenin talanı sürüyor

Cengiz Holding’in maden projeleri yalnızca Eskişehir ile sınırlı değil. Şirket Kazdağları ve Sinop’ta da benzer girişimlerle tartışmaların odağında yer alıyor. Çanakkale sınırları içindeki Kazdağları’nda Halilağa Bakır-Altın Madeni projesi çevresel örgütler ve yöre halkının güçlü itirazlarına rağmen sürdürüldü.

Proje kapsamında yaklaşık 1 milyon ağacın kesilmesi öngörülüyor; bu da neredeyse 15.000 futbol sahası büyüklüğünde, devasa bir alan anlamına geliyor.⁹ Ağaçlar, mahkeme süreci tamamlanmadan işaretlenmeye başlanarak şirketin şantiyede hazırlıklara hız verdiği de gözlemlendi.¹⁰

Kazdağları’ndaki projeye yönelik hukuki süreçlerin devam etmesine rağmen, Cengiz İnşaat 2024 yılı itibarıyla fiili faaliyetlere geçmiş; yollar ve şantiye alanı kurulumu gerçekleştirilmişti. Ardından, diğer bir Kazdağları girişimi olan Truva Bakır Maden İşletmeleri A.Ş.’nin “ÇED gerekli değildir” kararının iptali için açılan davada, yürütmeyi durdurma kararı verildi. Mahkeme gerekçesinde, “hukuka aykırılığı açık” olduğu ve uygulanmasının çevre için telafisi güç zararlar doğurabileceği vurgulandı.¹¹

Bu gelişmeler Kazdağları’nda çevresel duyarlılığın yüksek olduğu ve hukuki mücadelelerin sürdüğünü gösterirken, şirketlerin AKP iktidarından aldıkları cesaretle, ısrarlı şekilde projeleri hayata geçirme çabası da dikkat çekiyor.

Öte yandan, Cengiz Holding’in faaliyet alanını Türkiye geneline yayarak aynı modelde yeni girişimlere yöneldiği Sinop Boyabat’ta da açıkça görülüyor. Mayıs 2025’te, Eti Bakır A.Ş. tarafından Kovaçayır köyü sınırları içinde 897,87 hektarlık bir alanda (yaklaşık 1.263 futbol sahası büyüklüğünde) bakır madeni işletme girişimi için ÇED süreci başlatıldı.¹² ¹³ Aynı gün içinde başvuru işleme alınmış, halkın bilgilendirme toplantısı tarihi 12 Haziran’a verilmiş; bu hızlı süreç “yandaşa öncelik tanıyan” tutumu ortaya koymuştu.¹⁴

Proje kapsamında açık işletme yöntemiyle patlatmalı basamaklı kazı yapılması; yılda 13,23 milyon ton kazı, yaklaşık 4 milyon ton cevher üretimi hedeflendiği raporlarda yer aldı. Ayrıca, tesis içinde cevher zenginleştirme, atık depolama, su alma göleti, mobil kırma-eleme ve hazır beton tesisleri kurulacağı belirtiliyor.¹⁵ Bölgede ormanlık alanlar, tarım arazileri ve fundalıklar bulunuyor; konutlara yakınlığı, arkeolojik sit alanına ve DSİ’ye ait Kurusaray Barajı’na olan mesafeleri, çevresel riskleri ağırlaştırıyor.

Halka açık toplantı için planlandığı tarihlerde bölgede eylemler düzenlendi. Şirketin toplantı öncesi ikramlarda bulunması halkın tepkisine yol açtı. “Önerilen ikramlar” reddedilirken tutanak dahi tutulmadı, yurttaşlar kendileri tutanağı tutup imzaladı.¹⁶ ¹⁷

Türkiye’de doğanın sermaye için talanının en görünür örnekleri maden projeleri üzerinden yaşanıyor. Cengiz Holding’in Eskişehir’de, Kazdağları’nda ve Sinop’ta yürüttüğü projelerde görüldüğü gibi, devlet kurumları şirketlerin önünü açacak şekilde hareket ediyor, ÇED süreçleri hızla onaylanıyor ve kamu yararı yerine sermayenin çıkarı gözetiliyor.

Bu durum, AKP iktidarının yıllardır sürdürdüğü yandaş sermaye politikalarının bir parçası. Çevreyi koruması gereken kurumların sermaye altında işlevsizleşmesi, hem ekosistemin hem de halkın yaşam alanlarının geri dönüşsüz bir biçimde kâr uğruna yok edilmesine neden oluyor.

Notlar: