Zeytinliklere yeni saldırı: AKP’nin maden yasası kime yaradı?

AKP’nin TBMM’ye sunduğu ve zeytinliklerin olduğu alanları madencilik faaliyetlerine açan yasa teklifi, Limak ve IC Holding’in talepleriyle şekillendi. Tasarı, kamu yararı kisvesi altında sermayenin isteklerini yerine getiriyor.

Oğuzhan Aygen

Meclise son günlerde gelen bir kanun teklifi, sermayenin yağma ve talan hırsını bir kez daha bütün açıklığıyla gözler önüne serdi. AKP milletvekilleri tarafından Meclise sunulan ve zeytinlik alanların madencilik faaliyetlerine açılmasını öngören yasa teklifi, AKP ve MHP oylarıyla TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’ndan geçti ve Genel Kurula gönderildi.

Kanun neyi öngörüyor?

21 maddeden oluşan ve Türkiye’nin enerji arzını karşılama amacı taşıdığı iddiasıyla hazırlanan “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, “yenilenebilir enerji yatırımlarını teşvik etmeyi ve yerli kömür santrallerinin hammadde sorunlarını çözmek” adı altında doğal kaynakların sermayeye peşkeş çekilmesini, doğanın tahrip edilmesini amaçlıyor.

Yasa tasarısına imza atan AKP’lilerden bazıları şunlar: AKP Iğdır Milletvekili Cantürk Alagöz (Giresun’daki madeninde ÇED raporu olmadan kaçak kimyasal atık havuzu inşa etti), AKP Batman Milletvekili Ferhat Nasıroğlu (sendikalı oldukları için madencileri işten çıkardı), AKP Denizli Milletvekili Şahin Tin (Sudan’da altın keşfine çıktı), AKP Çorum Milletvekili Yusuf Ahlatçı (Türkiye’nin en büyük altın ihracatçısı Ahmet Ahlatçı’nın yeğeni).¹

AKP’liler tarafından “enerji bağımsızlığını sağlamak yolunda bir adım” olarak belirtilen tasarının en çok tartışılan maddesi 11. madde. CHP Bursa Milletvekili Orhan Sarıbal’a göre 11. maddeyle zeytinlikler, 14. maddeyle de meralar madencilik ve enerji faaliyetlerine açılıyor.² 11. madde, elektrik üretimi amacıyla yürütülen madencilik faaliyetlerinin “doğayla uyumlu” şekilde zeytinlik alanlarda yapılabileceğini öngörüyor; taşınmazları kamulaştırılan yurttaşların zeytinlik alanlarının madencilik firmaları tarafından uygun bedelle kiralanmasının önü açılıyor.

Bu maddeye eklenen geçici hüküm ise elektrik üretimi gerekçesiyle zeytinlik alanlarında madencilik faaliyetlerine izin vererek çevreye ciddi zararlar doğurma riski taşıyor. Teklifte zeytin ağaçlarının taşınması veya yerine yenilerinin dikilmesi öngörülse de ekosistemin bütünlüğü ve ağaçların verimliliği geri kazanılamayabilir. Ayrıca, zeytinliklerin yanı sıra devlet ormanlarında da madencilik faaliyetlerine bedelsiz izin verilmesi başka bir tartışma konusu.³ AKP iktidarının zeytinlikleri hedef alması yeni değil. Yaklaşık iki ay önce Hatay’ın Samandağ ilçesinde köylülerin direnişine rağmen, jandarma korumasındaki kepçelerle bazı zeytinlikler “acele kamulaştırma” gerekçesiyle sökülmüştü.⁴

Tasarıda Limak ve IC Holding parmağı

Gazeteci Bahadır Özgür, 20 Haziran 2025 tarihli yazısında Limak ve IC Holding’in ortak olduğu, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santralleri’ni işleten YK Enerji şirketinin Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na “Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallerine İlişkin Yaşanan Hukuki ve Fiili İmkansızlıklar” başlığıyla 2024’te gönderdiği mektubu yayınladı. YK Enerji’nin adı 2023’teki Akbelen Direnişi’nde duyulmuştu; Akbelen, YK Enerji’ye peşkeş çekilmek istenmişti.

Söz konusu mektupta, YK Enerji beş ayrı linyit madeni ruhsat alanının devredildiğini hatırlatıyor ancak maden sahasının bir kısmının “zeytincilik mevzuatı” nedeniyle kamulaştırılamadığını belirtiyor. Ayrıca Akbelen Ormanı’ndaki ağaç kesme iznine karşı açılan davalar ve santrallerin çevre izinlerinin iptali için açılan davalar nedeniyle ek maliyetler oluştuğunu, bu yüzden “sözleşme yükümlülüklerini yerine getiremeyeceklerini” bildiriyor. Bu mektupla Limak ve IC Holding, iktidarı “çıkarlarımıza uygun kanun değişikliği yapılmazsa enerji üretimini durdururuz” diyerek tehdit ediyor.⁵

Önce şirketlere sunulmuş

Bahadır Özgür, tasarının meclise sunulmadan önce maden şirketleriyle paylaşıldığını da ortaya koydu. Tasarının hazırlanmasından önce, “acil” ibaresiyle maden şirketlerine gönderilen mesajda şöyle deniyordu: “Maden Kanunu ile ilgili değişikliğin gündemde olduğunu öğrenmiş bulunuyoruz. Konuyla ilgili Kanun taslağı üzerinde çalışma yapmak üzere 12 Mayıs 2025 Pazartesi saat 10:00’da toplantı gerçekleştirilecektir. Önerilerimizi en geç 13 Mayıs 2025 Salı gününe kadar iletmemiz gerekiyor, başka gün alternatifimiz bulunmamaktadır. Programlarınızı ayarlamanız rica olunur. Katkılarınız için teşekkür ederiz. Not: Taslak çalışmasının 3. kişilerle paylaşılmasına MAPEG (Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü) tarafından kesinlikle izin verilmemektedir. Taslak sadece komite çalışmasında yansıda görülebilecektir. Anlayışınız için teşekkür ederiz…”.⁶ Yani tasarının ve tasarıyla ilgili çalışmaların meclise sunulmadan önce dışarıya sızmaması için de gerekli uyarılar yapılmıştı.

Nevşin Mengü’nün YouTube programına çıkan ve Mengü’nün “Akhisar’da zeytinliğimiz var atadan dededen kalma. Ben biliyorum hocam, zeytin taşınır” diyerek zemin açmasıyla zeytinlerin taşınabileceğini, yasada bu yöndeki ifadelerde bir sorun olmadığını ileri süren Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya’nın Kale Maden Şirketinin hazırladığı ÇED raporuna eklenen Zeytin raporunu para karşılığı olarak Prof. Dr. Mahmut Yüksel’le beraber hazırladığı da ortaya çıktı. Özkaya, bu tarz açıklamaları TBMM komisyonundaki yasa tasarısı görüşmelerinde de yaptı.⁷

Sermaye, doğası gereği sonsuz kâr hırsıyla hareket ederek insan sağlığını ve çevreyi tehdit etmeye devam ediyor. Sermayeye karşı mücadele yükseltilmediği sürece, doğanın talanı, yaşam alanlarına müdahale, emek sömürüsü ve sağlığımızın hiçe sayılması devam edecek.

Notlar: