Diyanet’te Ali Erbaş döneminin sekiz yıllık bilançosu: Skandallar, lüks ve artan gericilik

Görev süresinin sonuna yaklaşan Ali Erbaş, Kadir Mısıroğlu ziyareti, Ayasofya’daki kılıçlı hutbesi, devlet törenlerinde ettiği dualar, lüks makam araçları ve ailesinin şaşaalı hayatı gibi konularla gündeme geldi. Erbaş’ın başkanlığı, Diyanet’in AKP iktidarı döneminde gericiliğin merkezi ve tarikatların arka bahçesi haline nasıl geldiğinin en çarpıcı örneklerinden biri.

Oğuzhan Aygen

Ali Erbaş’ın Diyanet İşleri Başkanlığına atandığı ilk günlerde, kendisinin 15 Temmuz darbe girişiminin kilit ismi Adil Öksüz’le dikkat çekici bir bağlantısı gündeme gelmişti. Erbaş, 2006-2011 yılları arasında Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde dekanlık yaparken, aynı fakültede Adil Öksüz Yardımcı Doçent unvanıyla görev yapıyordu.

2003 yılında Öksüz, “Ceza Hükümleri açısından Tevrat ve Kur’an (Mukayeseli bir çalışma)” başlıklı doktora tezini tamamlamış, bu tez Ali Erbaş’ın da yer aldığı bir jüri tarafından kabul edilmişti. Jürinin başkanı, fakültenin kurucularından ve Fethullahçı çetenin Sakarya Üniversitesi İmamı olarak bilinen Suat Yıldırım firar ederken; diğer jüri üyesi Davut Aydüz ise 15 Temmuz’dan sonra tutuklandı.

Sakarya Üniversitesi’nin Fethullahçıların kalesi olarak bilindiği bu dönemde Erbaş’ın fakülte dekanlığını üstlenebilmesi kamuoyunda ciddi soru işaretleri yarattı. Ayrıca Erbaş, Fethullahçı yapılanmanın en önemli platformlarından biri olan KADİP/Kültürlerarası Diyalog Platformunun yönetim kurulunda yer alıyor, Abant Toplantılarının müdavimleri arasında bulunuyordu. Bununla da kalmayıp, Fethullahçıların “yardım” kuruluşu olarak bilinen Kimse Yok Mu Derneği’nin etkinliklerine katılıyor, örgüt mensuplarını “gönül erleri” diye yüceltiyordu.¹ Üstelik kendi doktora tezinde Zaman gazetesine atıfta bulunmuş olması da dikkat çekmişti.²

Kadir Mısıroğlu’na ziyaret

Erbaş’ın görev süresindeki ilk büyük skandalı 2018 yılında yaşandı. Cumhuriyet düşmanlığı ve gericiliğiyle tanınan Kadir Mısıroğlu’na yaptığı “geçmiş olsun” ziyareti, toplumda infial yarattı. Ziyaret, Mısıroğlu’nun ayağından ameliyat olmasının ardından ve özellikle 10 Kasım’ın hemen öncesinde gerçekleştirilmişti. Bu zamanlama bir rastlantı değil, aksine “manidar” bir meydan okumaydı. Görüşmede tarafların karşılıklı hediyeler vermesi de önemliydi.³

Ayasofya’da kılıçlı meydan okuma

2020’de Ayasofya, AKP iktidarı tarafından büyük bir şov eşliğinde yeniden ibadete açıldığında, Ali Erbaş elinde kılıçla hutbeye çıkarak dikkatleri üzerine çekti. 86 yıl aradan sonra kılınan ilk cuma namazında, kılıcı hiç bırakmadan hutbesini okuyan Erbaş, “Bizim inancımızda vakıf malı, dokunulmazdır, dokunanı yakar; vakfedenin şartı vazgeçilmezdir, çiğneyen lanete uğrar” sözleriyle laikliği ayaklar altına aldı. Erbaş’ın kılıçla hutbe vermesi, laikliğe ve Cumhuriyet’e açık bir meydan okuma ve topluma gözdağı verme girişimiydi.⁴

Adli Yıl dualarla açıldı

1 Eylül 2021’de yeni Yargıtay binası açılışıyla 2021-2022 adli yılının açılışı aynı güne denk getirildi. Törende Ali Erbaş dua okurken, Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca da cübbesiyle bu duaya eşlik etti.⁵ Hukukçuların sert tepkisine yol açan bu görüntü, yargı bağımsızlığının fiilen tasfiye edildiğini, laikliğin yargı alanında da bilinçli şekilde yok edilmek istendiğini gözler önüne serdi. Bu tablo, Müslüman olmayan yurttaşların adalet sisteminden beklentilerini daha da karamsar hale getirirken, Erbaş’ın devlet törenlerinde dualarıyla boy göstermesi giderek sıradanlaştı.

Erbaş sadece devlet törenlerinde değil, tarikat şeyhlerinin cenazelerinde de yer aldı. 2022’de ölen İsmailağa tarikatı lideri Mahmut Ustaosmanoğlu’nun cenazesine, Erdoğan ve birçok siyasetçinin yanı sıra Ali Erbaş da katıldı ve dualar etti.⁶

Dualar ve Arapça bilgisi

12 Kasım 2023’te İstanbul’da Darülaceze Sosyal Hizmet Şehri’nin açılışında sahneye çıkan Erbaş’ın dua okurken eline baktığı, avucunda dua yazılı olduğu ve bunu fark eden sunucu Metin Kaptanoğlu’nun gülme krizine girdiği iddia edildi.⁷ O anlar kameralara yansıdı. Erbaş ise avucunda yazı olmadığını, sadece açılışta kullanılan makası gizlemeye çalıştığını savundu.

Erbaş’ın dua merasimleri, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Polis Akademisi ve Polis Meslek Yüksekokulu mezuniyet törenlerinde de “gelenek” haline getirildi.⁸ ⁹ ¹⁰ Oysa yıllardır yapılmayan bu uygulama, Erbaş döneminde sistematik olarak hayata sokuldu. Ayrıca 2020’de Milli Savunma Üniversitesi’nde “Din İstismarı” konulu bir konferans da verdi.¹¹

Yaklaşık bir yıl önce Erdoğan’la Irak’a giden Erbaş, kendisine yöneltilen Arapça bir soruya tercüme istemesiyle gündeme oturdu. Bir ilahiyatçı olarak Arapça bilmediğinin ortaya çıkması şaşkınlık yaratırken, özgeçmişinde “iyi derecede Arapça ve Fransızca” bildiği yazıyordu.¹² Tepkiler üzerine Erbaş, Ahmet Hakan’a gönderdiği açıklamada “Diplomatik hassasiyet gereği Irak’ta yaşanan özel bir olayı bahane ederek itibar suikastına yol açan üslupla bir insana acımasız saldırılarda bulunmak haksızlık değil midir?” ifadelerini kullandı.¹³

Audi A8

Ali Erbaş’ın daha önce “Audi A8 model bir araba talep ettiği” iddia edilmiş, Erbaş ise bunun doğru olmadığını, 2023’e kadar kendisine özel araç tahsis edilmediğini söylemişti. Nagehan Alçı’ya konuşan Erbaş, Diyanet bütçesi ve makam aracı tartışması hakkında şu ifadeleri kullandı:

“Bakın biz bu yıla kadar bir önceki başkan Mehmet Görmez’in makam aracını kullandık. Tek yeni araç almadık. Birkaç kere de yolda kaldık o araçla. Bir sefer Konya’dan geliyoruz, hızlı seyrederken lastik patladı, şoför ustalıkla zor kurtardı. O zaman bir Audi alındı, ben rektörken sekiz sene önce aynı Audi’yi kullanıyordum ama Diyanet İşleri Başkanı’na çok gördüler.”¹⁴

Özellikle bu son cümlesi önemliydi. Çünkü zaten bütçesi ve harcamaları rekor seviyelere ulaşan Diyanet’in merkez yerleşkesinde, “ihtiyaç halinde” başkanlık makamının kullanımına sunulan lüks araçlar vardı: iki adet Mercedes, bir adet zırhlı Mercedes, bir adet Mercedes Vito ve bir adet kırmızı TOGG.¹⁵

Ailesi de gündemde

Ali Erbaş’ın kızı Feyza Erbaş, çocuklarının fotoğrafı eşliğinde euronun 30 TL’ye dayanmasına göndermede bulunduğu paylaşımıyla gündeme gelmişti. Bodrum’a tatile giderken havalimanında üç çocuğunun fotoğrafını paylaşan Erbaş, döviz kuru nedeniyle yurt dışına çıkamadığını belirtmişti. Büyük kızının 13 ülke, ortanca oğlunun pandemi nedeniyle 2 ülke gördüğünü söyleyen Feyza Erbaş, en küçük oğluna ise “Sen de fasulyecim, yüro (Euro) 30 TL malesef, cennet vatanımızda nereleri görebilirsen artık. Hiç sesini çıkarma” notunu düştü.¹⁶

TRT’nin “Gassal” dizisine yönelik eleştiriler sürerken, Ali Erbaş’ın büyük kızı ve Beykoz’da “vaize” olarak görev yapan Merve Safa Erbaş Likoğlu sosyal medyadan yaptığı paylaşımla tepki topladı. Likoğlu, “Küfür ve cinsellik içermeyen bir şey çekemiyorsunuz oğlum. O yüzden tir tir titriyorsunuz. Gassal tipi diziler çoğalacak da tahtınız devrilecek diye. Titreyin, meheldir” ifadelerini kullandı.¹⁷

Diğer kızı Şeyda Nur Küçük, Ankara ve Sakarya’da 2 lüks düğün yapmış, eşi ve çocuğu ile VIP kontenjanından umreye gittiği iddiasıyla gündeme gelmişti. Son olarak Düzce İlahiyat Fakültesi’ne “küsür puan farkıyla” araştırma görevlisi olarak atanması tartışma yarattı. ALES puanında üçüncü, diploma notunda ise beşinci sırada olmasına rağmen atandı.¹⁸ ¹⁹

En küçük kızı Bihter Erbaş ise sık sık lüks mekanlardan yaptığı sosyal medya paylaşımlarıyla gündeme geliyor. Kendisi, İstanbul sosyetesinin tercih ettiği, menüsünde çorbanın 520 TL, mezelerin 1400 TL olduğu, şarap çeşitleriyle öne çıkan bir restorandan fotoğraf paylaşmıştı. Ankara’da gittiği başka bir lüks restoranı da “Bu akşam yemeğimizde daha önce ilk şubesini deneyimlediğimiz favori mekânımızdaydık” notuyla tanıttı.²⁰

Ali Erbaş’ın eşi Seher Erbaş da VIP umre, 7 kez hac ziyareti ve koruma polisine çanta taşıttığı görüntülerle tartışma konusu olmuştu. Ayrıca Sultanahmet Camii’nde görevli bir personele yumruk-tokat attığı iddiasıyla da gündeme gelmişti.²¹

Akrabalarını Diyanet’e yerleştiriyor

Sözcü’nün haberine göre Ali Erbaş, görev süresinin son döneminde akrabalarını Diyanet’e yerleştirdi. Ağabeyinin kızı Hüda Erbaş, önce Diyanet Vakfı okulunda eğitmen olarak başladı, ardından Diyanet Vakfı Kültür Birimi’nde eğitmen oldu. Sıklıkla Diyanet TV ekranına çıkan Hüda Erbaş’ın kardeşi Muhammet Erbaş ise şoför kadrosundan alınarak daha yüksek maaşlı “musahhih” (düzeltmen) kadrosuna geçti.

Düzce Çilimli’de müftülük yapan damadı Muhammed Likoğlu, hizmet süresi yetmediği halde 1. sınıf ilçe olan İstanbul Beykoz’a Müftü olarak atandı. Daha önce kayınbiraderini de “Başkan Müşaviri” olarak atayan Erbaş, bu kişinin işe gitmemesine rağmen yüksek kademeden emekli olmasını sağlamıştı.²²

AKP döneminin en tartışmalı kurumlarının başında gelen Diyanet, artık yalnızca bir inanç kurumu değil, doğrudan gericiliğin örgütlenme merkezi haline gelmiştir. 1924’te halkı tarikatların ve şeyhlerin karanlığından korumak, dini devletin denetimi altına alarak akıl ve bilimin ışığında toplumsal ilerlemeyi güvenceye almak için kurulan Diyanet İşleri Başkanlığı, bugün tam tersine tarikatların ve cemaatlerin arka bahçesi durumundadır.

AKP iktidarı boyunca bütçesi katlanarak büyütülen, siyasetin doğrudan bir aparatı haline getirilen Diyanet; kadın düşmanı fetvalarıyla, laik eğitime karşı yürüttüğü kampanyalarla, toplumsal yaşamı şeriat kurallarına göre düzenleme çabalarıyla Cumhuriyetin temel kazanımlarına açıkça meydan okumaktadır.

Bugün Diyanet’e, tarikat-cemaat ağlarına, Diyanet’i kendi gerici ajandasının taşıyıcısı haline getiren AKP iktidarına ve topyekûn gericiliğe karşı laiklik ve Cumhuriyet mücadelesini yükseltmek önümüzde duran en acil ve yakıcı görevlerden biri. Bu mücadele yalnızca bir inanç özgürlüğü meselesi değil; aynı zamanda kadın erkek eşitliği, çocukların ve gençlerin geleceği ve halkın aydınlık yarını için gerekli.

Notlar: