Eğitimde patronların istekleri uygulanıyor: "3+1" ve "2+2" sistemleri gündemde

Çocuk işçiliği her geçen gün MESEM’lerle meşrulaştırılırken zorunlu eğitim süresi sermayenin isteğine göre değiştiriliyor. 12 yıllık zorunlu eğitimi hedef alan yeni düzenlemeler, iktidar destekli sendikalar ve medya organları eliyle kamuoyuna taşınırken, Milli Eğitim Bakanlığı bu tartışmalarda patronların yanında.

Ecrin Özdil

AKP iktidarı 2012’de 4+4+4 eğitim modeliyle özel ve imam hatip okullarına yer açmış, eğitim süresi 12 yıl zorunlu hale gelmişti. Şimdi ise, 12 yılı çok bulan patronların ve gericilerin önerileriyle zorunlu eğitim süresi yeniden şekilleniyor. Tartışmalar ve öneriler devam ederken tarikatlarla yaptığı protokoller ve karma eğitime karşın gerici söylemleriyle bilinen Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin ise bu yılın sonunda karara varılacağını söyledi.

Kamuoyunda tartışılan önerilerden biri olan “3+1 eğitim” sisteminde, lisede zorunlu eğitimin üç yıla indirilmesi öngörülüyor. Bu kapsamda öğrencilere 11’inci sınıfta diploma verilecek. 12’nci sınıf, isteğe bağlı üniversiteye hazırlık yılı olacak. AKP’li sendika Eğitim-Bir-Sen, talebin “2+2 eğitim” sisteminde yani iki yıl zorunlu eğitim ve iki yıl isteğe bağlı eğitim yönünde olduğunu öne sürdü.¹ “Yaş Modeli”nde de öğrenciler için zorunlu eğitimi tamamlama yaşı belirlenebilir. Bu modele göreyse lise öğrencileri 16 yaşını doldurduğunda diploma alabilecek. İsteğe bağlı yıllarda devam etmek istemeyen öğrenciler ise Mesleki Eğitim Merkezi’ne yönlendirilecek.²

Gericilerin ve patronların hedefinde zorunlu eğitim var

2024-2025 eğitim yılının bitişi yaklaşırken yandaş medya ve sendikaların desteğiyle tartışmalara başlanmıştı. Enderun Özgün Eğitimciler Derneği, Maarif Platformu ve İstanbul Medeniyet Enstitüsü gibi gerici yapıların hazırladığı çalıştay raporları doğrultusunda öne çıkan tespitlerde “zorunlu eğitim uygulamasının eğitimi dayatma aracı hâline getirdiği”, “branşlaşma yani mesleki yönlendirmenin erkene çekilmesi gerektiği” ifade edildi. Ayrıca “12 yıllık zorunlu eğitim dayatması çocukların kabiliyeti, meslek edinmeleri ve yuva kurmaları önünde büyük bir engel” ifadeleri yer aldı.³

Gericilerin yanı sıra patronları da rahatsız eden zorunlu eğitim süresine önceki yazılarımızda değinmiştik.⁴ MÜSİAD Genel Başkanı, özellikle sanayi bölgelerinde çalışan bulmakta zorlanıldığını, bunun temel nedenlerinden birinin ise 12 yıllık zorunlu eğitim olduğunu ülkeye bir yararı olmadığını iddia etmişti. Bunun yanı sıra Yusuf Tekin de sermayenin bu şikayetine yönelik “ara eleman temininde güçlük çektikleri” ve “nitelikli iş gücü talebi” şeklindeki açıklamaları, olası bir yeni sistemin patronların istekleri doğrultusunda şekilleneceğini ortaya koymuştu.⁵

Son olarak Eğitim-Bir-Sen’in kamuoyuna sunduğu “3+1” ve “2+2” gibi alternatif modeller, çocukların 18 yaşından önce okuldan kopmalarını ve üretime katılmalarını meşrulaştırıyor. Eğitim-Bir-Sen’in yaptırdığı “saha araştırması” sonucunda velilerin taleplerinin de bu yönde olduğunu öne sürdü. Bu formüller, çocukları küçük yaşlarda imam hatiplere ve meslek okullarına yönlendiren bir yapı öngörüyor.

Zorunlu eğitim kağıt üstünde, çocuklar çalıştırılıyor.

2012’de yürürlüğe giren 4+4+4 sistemiyle zorunlu eğitimin resmî süresi 12 yıla çıkarılmış olsa da TÜİK verilerine göre Türkiye’de 25 yaş üstü nüfusun ortalama eğitim süresi hâlâ yalnızca 9,5 yıl düzeyinde kalıyor.⁶ Bu, hali hazırda zorunlu eğitimin uygulanmadığı, milyonlarca çocuğun eğitim hakkından yoksun bırakıldığı anlamına geliyor. Öte yandan ise eğitim haklarına erişemeyen çocuklar iktidar eliyle meslek hayatına atılmaya teşvik ediliyor.

Bu yapısal kopukluk, sermaye sınıfının ihtiyaçlarına uygun olarak şekillenen ve Yusuf Tekin’in “başarılı” olarak nitelendirdiği MESEM (Mesleki Eğitim Merkezi) modeliyle derinleşiyor. 2023–2024 eğitim yılında 385 bini aşkın öğrenci MESEM’e kayıtlı iken; bu öğrenciler haftada yalnızca bir gün okulda, dört gün işyerinde çalıştırılıyor. 2024’te ortaokula kadar uzanan “mesleki ortaokul” projeleri hayata geçirildi ve öğrenciler 7. sınıfta atölyeye, 8. sınıfta doğrudan mesleğe yönlendirilmeye başlandı.⁷

Sermayenin ve devletin birlikte meşrulaştırdıkları çocuk işçilik, eğitim hakkına açıkça bir müdahale olmasının yanı sıra çocukların hayatına bedel oluyor. 2023–2024 arasında en az 12 çocuk, 2025’in ilk dört ayında ise 23 çocuk MESEM’de çalıştıkları işyerlerinde yaşamını yitirdi.⁸ Mersin Silifke’deki iki kamp öğrencisinin ölümü ise detaylı soruşturma gerektiriyor, ancak iktidarın sessizliği dikkat çekiyor.

Sermayenin bu söylemleri, eğitimi piyasa ihtiyaçlarına göre şekillendirme amacı taşıyor. AKP iktidarı ise adeta bu talep için hazırlık yapıyor. AKP iktidarında sermayenin etkisi, eğitimin özelleştirilmesi ve bilinçli olarak gericileşmesiyle kendini gösteriyor.

Notlar: