Mekke koordinasyonu mu, rüşvet trafiği mi?: Diyanet’te skandallar bitmiyor

Diyanet adına Mekke’de çalışan Ahmet Daştanbek’in para sayma görüntüsü, bir skandalın ötesinde yıllardır süren bir rüşvet düzeninin ve dini kisvelerle örtülen gerçeğin ifşası.

Mert Öztunç

Geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir videoda, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Suudi Arabistan’daki Mekke Koordinasyon Merkezi’nde sorumlu olarak görev yapan Ahmet Daştanbek’in gergin bir şekilde para saydığı görüldü. Daştanbek, videoyu çeken kişiye dönerek “Kaydediyor musun?” diye sorarken, karşısındaki kişi “Kayıt yok. Sen niye panikledin, korkulacak bir şey yok ki.” diyerek yanıt verdi. Bunun üzerine Daştanbek, “Panikleme değil, bir şey yok.” diyerek paraları saymaya devam etti. Görüntülerde saydığı paranın 270 bin dolar olduğu iddiası, büyük yankı uyandırdı.¹

Daştanbek’in uzun süredir rüşvet aldığına, bu durumun bilindiğine ve göz yumulduğuna dair iddialar ise olayın münferit olmadığını düşündürüyor.² Diyanet, konuyla ilgili olarak kendi içinde müfettiş görevlendirerek soruşturma başlatıldığını açıklarken, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı da rüşvet iddialarına ilişkin re’sen soruşturma başlattı. Daştanbek ise yaptığı açıklamada söz konusu paraların “sadaka” olduğunu savundu. Ancak bu savunma, Diyanet tarihindeki rüşvet vakalarında sıkça tekrarlanan ve meşrulaştırma amacı güden klişe bir motif olarak dikkat çekiyor. Üstelik Daştanbek’in 20 yıldır rüşvet aldığına dair beyanlar³, Diyanet’in derinleşen ve kurumsallaşan rüşvet ağının yeniden mercek altına alınmasını kaçınılmaz hâle getiriyor.

İlk rüşvet değil

Diyanet’e dair bugüne kadar ortaya çıkan en çarpıcı rüşvet ifşalarından biri, Akasya Durağı dizisindeki Ali Kemal karakteriyle tanınan oyuncu Ateş Fatih Uçan’a ait. Türkiye Diyanet Vakfı’nın 2019’da çektiği Ramazan adlı kısa filmin ihalesi sırasında, TDV yöneticisi Y.D. tarafından kendisinden rüşvet istendiğini bizzat bir videoda ifşa etmişti. Uçan, verdiği rüşvetin yöntemini “Türkiye Diyanet Vakfı’nın bir toplantısı vardı. Beykoz Kavacık’taki bir restorandaydı bu toplantı. Parayı, tuvaletin camının arkasına koydum. Y.D. de o parayı aldı.” ifadeleriyle açıkça aktardı. Ayrıca, bu paraların kendisinden “zekât ve ihtiyaç sahiplerine yardım” bahanesiyle talep edildiğini de belirtti.⁴

Diyanet’in “zekât”, “sadaka” ya da “yardım” gibi dini meşruiyet kalıplarını rüşvet ilişkilerini gizlemek için kullanması; yıllar içinde çıkardığı onlarca rüşvet karşıtı fetva, cuma hutbesi ve tefsirle⁵ ⁶ oluşturduğu sözde ahlakî duruşla açık bir çelişki değil, aksine bu ikiyüzlülüğün sistematik bir devamı niteliğinde.

Geçtiğimiz günlerde yaşanan ve kamuoyuna “eskort skandalı” olarak yansıyan başka bir vakada, Diyanet’in yurtdışı teşkilatlarından birinde yine “ihtiyaç sahiplerine yardım” kisvesiyle toplanan paraların eğlence mekânlarında ve “eskort hizmetlerinde” kullanıldığı ortaya çıktı.⁷ Bu olay da çelişkiden ziyade aynı yozlaşmış pratiğin farklı bir yansıması olarak karşımıza çıkıyor.

Sosyal hakların gasp edilmesi ve halkın yoksulluğa itilmesi bir tesadüf değil, bilinçli bir ekonomi ve siyaset dizaynının sonucu. Emekçilerin mücadeleyle kazandığı sosyal hakların dinci-gerici aktörlerin kontrolüne sermaye eliyle devredilmesi, halkı sistematik biçimde bu yapılara muhtaç hâle getiriyor.

Tarikatlar bu işin neresinde?

Sosyal devletin tasfiye edildiği ve Cumhuriyet kazanımlarının bilinçli olarak yok edildiği bir ortamda, dinci-gerici yapıların, özellikle de tarikatların, Diyanet’le kurduğu simbiyotik ilişki giderek derinleşiyor. Diyanet’in ya da çözülmüş devlet kurumlarının bilinçli olarak boşalttığı alanları tarikatlar hızla dolduruyor. Bu durum, örneğin KYK yurtlarındaki kötü koşullar ve yetersiz kontenjanlarla, diğer yandan emekçilerin ulaşamayacağı kadar pahalı özel yurtlar ve okullarla destekleniyor. Bu tabloda halkın geriye kalan tek seçeneği, sosyal yardıma ulaşmak için tarikatlara boyun eğmek oluyor.⁸ ⁹ Sonuç olarak, tarikatlar da Diyanet’in rüşvet düzeninde işlevsel bir role sahip oluyor.

Bu ilişkinin çarpıcı örneklerinden biri de AKP eski milletvekili Fatih Denizolgun’un bu yılın başlarında kamuoyuyla paylaştığı iddialar. Denizolgun, Süleymancılar Cemaatine yönelik planlanan bir operasyonun bizzat Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş tarafından engellendiğini, bu bilgiyi de doğrudan Erbaş’ın kendisinden duyduğunu açıkladı. Görüşmenin 2021 yılı başlarında geçtiğini söyleyen Denizolgun, yaklaşık iki saat süren görüşmenin büyük kısmında cemaatin konuşulduğunu, Erbaş’ın da Cumhurbaşkanı tarafından bir yıl önce emredilen operasyonu bizzat kendisinin durdurduğunu aktardığını ifade etti. Operasyonun engellenmesinde cemaatin “parasıyla” etkili olduğu imasına da yer verdi.¹⁰

Bu örnekler bir araya getirildiğinde, Cumhuriyet’in çözülmüş yapısının başta tarikatlar olmak üzere dinci-gerici odaklar tarafından nasıl işgal edildiği bütün çıplaklığıyla ortaya çıkıyor. Rüşvet, bu düzenin istisnai bir sapması değil; sistemin doğal, kalıcı ve zorunlu bir parçası olarak işlev görüyor. Üstelik bu rüşvetlerin “insani yardım” etiketiyle toplanıp hangi çıkar ilişkilerine, hangi kirli alanlara aktarıldığı, rejimin kendi içindeki çelişkilerle değil, asıl doğasıyla uyumlu olduğunu da açıkça gösteriyor.

Notlar: